Regionalny program WMO/GWP zintegrowanego zarządzania ryzykiem suszy w Europie Środkowo-Wschodniej
Janusz Kindler
Regionalny „Program Zintegrowanego Zarządzania Ryzykiem Suszy w Europie Środkowo-Wschodniej” (Integrated Drought Management Programme – IDMP) jest realizowany przez Globalne Partnerstwo dla Wody, Region Europy Środkowo-Wschodniej (GWP CEE) w ramach globalnego Programu Zarządzania Ryzykiem Suszy prowadzonego przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) i GWP. Celem Programu WMO/GWP jest „wsparcie zainteresowanych instytucji wszystkich szczebli wytycznymi dotyczącymi zintegrowanego zarządzania ryzykiem suszy z wykorzystaniem światowych doświadczeń naukowych i najlepszych praktyk w tym zakresie”. Program jest ukierunkowany na badania i analizę możliwości planowania i podejmowania zawczasu różnorodnych działań wyprzedzających wystąpienie suszy, niezależnie od działań ochronnych podejmowanych w trakcie oraz po wystąpieniu suszy. W analizie systemów zarządzania ryzykiem suszy zwraca się szczególną uwagę na pionową integrację procesów decyzyjnych na szczeblach krajowym, zlewniowym/regionalnym i lokalnym, a także poziomą integrację działań podejmowanych dla ochrony przed skutkami suszy ludności, sektorów gospodarczych i przyrody.
W latach 2011-2012, specjalnie powołana międzynarodowa grupa robocza (pod kierunkiem autora tej notatki) opracowała tzw. „Inception Report IDMP CEE” omawiający rodzaje i częstotliwość susz występujących w poszczególnych krajach regionu, obecne zasady i praktyki zarządzania ryzykiem suszy w tych krajach, oraz propozycje programowe każdego z dziesięciu narodowych komitetów GWP CEE: Słowenii, Bułgarii, Rumunii, Mołdawii, Ukrainy, Węgier, Słowacji, Polski, Litwy i Republiki Czeskiej. W październiku 2012 r., w ramach posiedzenia roboczego zwołanego w Bratysławie przez WMO i GWP z udziałem UNCDD oraz Komisji Europejskiej, zatwierdzono koncepcję i wstępny projekt Programu IDMP CEE, jak również przedyskutowano możliwości jego finansowania. Jednym z istotnych ustaleń posiedzenia było, że prace realizowane w ramach Programu będą bezpośrednio nawiązywały do prac nad drugim cyklem planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy wg. wytycznych Ramowej Dyrektywy Wodnej UE.
Rozpoczęte w pierwszej połowie 2013 roku prace nad IDMP CEE składają się z 6 pakietów roboczych i 16 zadań, realizowanych przez 40 instytutów oraz innych placówek badawczych z wspomnianych wyżej 10 krajów. Pierwszy pakiet poświęcony jest przeglądowi obecnego stanu zarządzania ryzykiem suszy w tych krajach oraz analizie działań podejmowanych przez międzynarodowe komisje zlewniowe (np. Komisje Dunaju i Odry). Ponadto istotnym zadaniem tego pakietu jest budowa platformy informacyjnej ds. suszy dla regionu CEE, budowanej we współpracy z podobną platformą europejską Joint Research Centre Komisji Europejskiej (Ispra). Drugi pakiet dotyczy opracowania dla krajów CEE wytycznych narodowych planów zarządzania ryzykiem suszy wykorzystując ustalenia Komisji Europejskiej (jedno z głównych zadań Programu). Kolejne redakcje tych wytycznych będą omawiane w ramach spotkań dyskusyjnych organizowanych przez komitety narodowe GWP CEE oraz na podobnych spotkaniach organizowanych w skali regionalnej. Kolejny pakiet poświęcony jest sześciu projektom pilotowym realizowanym w grupach międzynarodowych (w trzech z nich biorą udział polscy naukowcy z IMGW, SGGW, Instytutu Technologiczno-Przyrodniczego (b. IMUZ) oraz Instytutu Środowiska Rolniczego i Leśnego w Poznaniu). Projekty te dotyczą problematyki powiększania pojemności retencyjnej gleb, oceny wpływu susz na ekosystemy leśne, małej retencji, systemów wspomagania decyzji w zarządzaniu ryzykiem suszy, wykorzystaniu danych satelitarnych w systemach monitorowania suszy, oraz doskonaleniu rolniczych sieci monitoringowych. Pozostałe pakiety dotyczą organizacji spotkań roboczych poświęconych wybranym problemom metodycznym zarządzania ryzykiem suszy, szkoleniom prowadzonym dla całego regionu jak i w ramach poszczególnych krajów, opracowaniu kompendium dobrych praktyk, jak również programom dla ludności zamieszkującej tereny zagrożone suszą, wyjaśniającym zagrożenia suszą i możliwości zapobiegania ich konsekwencjom.
Przewidywany czas realizacji Programu wynosi 2,5 lat.
